سایت سیر و سیاحت

تالار آیینه

آیینه به معنی شکل و دیوار و نیز یکی از نیرو های تشکیل دهنده انسان است . خانه در کتاب های مقدس ادیان مختلف از جمله اوستا ، کتاب مقدس زردشتیان فراوان به کار رفته . این واژه قبل از اسلام و نیز در دوره هخامنشیان کاربرد فراوانی داشته است و اما آنچه اطلاق نام آیینه خانه را بر این بنا موجب گشته ، وجود تالاری با تزئینات آیینه کاری در طبقه فوقانی است که به عنوان فضای اداری و دیوانی جهت ملاقات های رسمی سردار مفخم ( حاکم بجنورد ) و برپایی مراسم تشریفات نظامی و رایزنی در باب مسائل سیاسی و اجتماعی با سران ایل شادلو و دیگر رجال مطرح قاجار مورد استفاده قرار می گرفته . از نکتههای قابل توجه این تالار وجود تصاویر 134 تن از شخصیتهای برجسته عصر صفوی تا دوره قاجار و همچنین سران حکومتی کشور های همجوار است ؛ در این زمینه میتوان به تصاویر شاه طهماسب ، شاه عباس ، آقا محمد خان ، فتح علیشاه و کریم خان زند اشاره کرد که در قسمت گلویی زیر سقف نصب شده است . در تزئین تالار از 17 طرح مختلف استفاده شده است که شامل نقش چهل چراغ ، مقرنس ، نمای بیرون عمارت و نقوش استیلیزه گیاهی هندسی است .

ویژگیهای معماری بنا

مصالح به کار رفته در این بنا شامل آجر ، ماسه ، گچ ، ملات ساروج ، پی سنگی و شفته آهک است که برای رعایت اصول معماری در زیرسازی و پی این بنا از سنگ استفاده شد و همچنین چوب ارس به شکل عمودی و افقی نیز به منظور استحکام بنا در آن به کار رفته است . آیینهخانه توسط فضای سبز محدودی از جمله گل کاری و احداث چپر و پرچین از کل مجموعه دارالحکومه جدا میشد . بنای مذکوردارای پلانی آزاد با رعایت نظام هندسی وجود تقارن و الهامپذیری از معماری سنتی ایران و غرب است ؛ به عنوان مثال استفاده از کاشی 7 رنگ در ساخت آن به وضوح مشاهده میشود . در ساخت نمای آیینهخانه نیز از کاشی در 3 تکنیک 7 رنگ ، معقلی و اسلیمی استفاده شده است . نقوش اسلیمی نیز نگارههایی برگرفته از مظاهر طبیعت است که برای پرهیز از شبیهسازی طرح شده است . ابعاد بنا 90/10*18 متر و ارتفاع آن با احتساب مناره ها 60/14 متر و مساحتی بالغ بر 5/392 متر را شامل میشود . ساختمان دارای 3 در ورودی در ضلعهای شمالی ( ورودی اصلی ) غربی و شرقی است که هر 3 به راهرویی در طبقه اول منتهی میشود . در یک طرف این راهرو حجرههایی قراردارد و در سوی دیگر 4 اتاق . در 2 انتهای راهرو پلههایی تعبیه شده است که به طبقه فوقانی جایی که تالار آیینه در آن واقع شده است ختم میشود و طبقه دوم نیز شامل 4 اتاق و تالار آیینه است . درهای این طبقه از جنس چوب صندل است که با استخوان تزئین شده است . وجود سقفهای مشبک چوبی در این بنا از شاخصهای معماری عصر قاجار است . در نمای شمالی ( اصلی ) عمارت 4 نیم ستون به قطر تقریبی 110 سانتیمتر و ارتفاع 10 متر مشاهده میشود . 2 نیم ستون دارای یک تاج نیم دایرهای است که شکل گلدسته را تداعی میکند و 2 نیم ستون دیگر به دلیل وقوع زلزله بدون تاج است که بعد از مرمت جای آن خالی گذاشته شده است . این نیم ستونها با کاشیهای فیروزهای و لاجوردی و نیز کاشیهای سیاه سفید و زرد مزین شده است . نیم ستونها با خط معقلی بسیار زیبایی آراسته شده است که نام مبارک پیامبر اسلام (ص) به طور منظم در این نیم ستونها از پایین به بالا 12 مرتبه تکرار شده است . یک مرتبه به رنگ سیاه و یک بار به رنگ زرد که نیم ستونها به پایهای از سنگ مرمر ختم میشود . در قسمت فوقانی نمای اصلی یک تاج نیم دایرهای وجود دارد که نسبت به 2 تاج نیم دایرهای روی منارهها بسیار بزرگتر است . در حاشیه تاج اصلی یک ردیف کاشی با نقش گل لاله به رنگ قرمز و آبی به صورت سر بالا و واژگون نصب شده است . در قسمت داخلی این نیم دایره یکسری نقوش اسلیمی زیبا مشاهده میشود . در بخش میانی این نیم دایره که زمینهای لاجوردی دارد ، نقش جدال بین شیر و اژدها دیده میشود . در فرهنگ باستانی ایران زمین جدال بین شیر و اژدها نمادی از جدال بین خیر و شر بوده است . در این تصویر در حالی که اژدها ( نماد شر ) شیر را در بر گرفته شیر ( نماد خیر ) با فشردن گلوی اژدها شر را به آستانه نابودی میکشاند . در کنار جدال بین خیر و شر دو تفنگدار در حالی که به زمین زانو زدهاند ، محل جدال بین شیر و اژدها را نشانه رفتهاند . این سربازان نیز خود میتوانند نمادی از خیر و شر باشند که با هم در جنگاند . در زیر این قسمت طاقی وجود دارد که در ورودی را در میان گرفته است . کاشیهای این قسمت به رنگ زرد فیروزهای و لاجوردی است . پیشانی طاق با نقوش اسلیمی تزیین شده است و در قسمت زیرین نقش 2 گلدان به صورت قرینه و همین طور نقش عمارت کلاه فرنگی در طرفین این گلدانها مشاهده میشود . در 2 طرف در ورودی نقش 2 سرباز در حال نگهبانی از بنا به چشم میخورد که حالت چشمها و طرز ایستادن سربازان یاد آور تابلو های تعزیه عصر قاجار و همچنین نشان دهنده نوع لباس رزم و قدرت است . در بخش میانی نما یک طاق جناقی وجود دارد که در قسمت میانی آن پنجرهای به ابعاد 290*290 سانتیمتر قرار دارد به نام طارمی و علت بزرگ بودن آن تامین نور تالار آیینه و ایجاد چشمانداز مناسب به فضای بیرون است . تزیینات این طاق محراب گونه دو لچکی با پس زمینه زرد همراه با نقوش اسلیمی به رنگ فیروزهای و لاجوردی است و بین قسمت فوقانی و میانی 2 ردیف کاشی 7 رنگ نصب شده است .


فضای فرورفته بین نیم ستونهای ایوان یا به عبارتی طاقدیس نیز در برخی از بخشها با کاشیهای لوزی شکل به رنگهای زرد ، سفید ، فیروزهای و آبی مشبک طرح زیبایی را در بنا ایجاد کرده است . در بخش تحتانی طاقدیسها یک طاقچه جناغی به ارتفاع 20/2 متر دارای پایهای پوشیده از سنگ مرمر وجود دارد . قسمت داخلی این طاق با کاشی 7 رنگ زرد و لاجوردی و حاشیهای به رنگ سیاه تزیین شده است . در قسمت بالای این طاق روی یک کتیبه لاجوردی مملو از نقوش اسلیمی منازعه گاو و شیر نقاشی شده است که یادآور نقوش گاو و شیر حک شده در حجاری دیوارههای تخت جمشید است . یکی دیگر از تغییراتی که در بنا انجام گرفته است ، باز شدن دیوار راه پلهها به طبقه بالاست که بر اساس عکس پیشین آن بسته و در عکسهای کنونی باز است . از نظر دسترسی ، بنا را میتوان به 6 ورودی تقسیم کرد نحوه ساخت بنا از لحاظ اقلیم و معماری صحیح است زیرا با این زاویه ساخت نسبت به شمال میتوان در زمستان بهترین حالت نورگیری و جریان هوا را داشت .


جهت باد های شهرستان بجنورد

بادهای منطقه از طرف غرب ، شمال غرب ، جنوب و جنوب شرقی است . باد های شمال و شمال غربی سرد و بارانزا است . بادهای جنوب و جنوب شرقی منطقه گرم و خشک است ، به همین دلیل در قسمت جنوبی بنا از استخر و درختان استفاده شده است تا باعث مرطوب و خنک شدن هوا شود . بنا از لحاظ نما و پلان دارای تقارن کاملی است . وجود نقوش و خطوط زرد رنگ در سطح کاشیهای فیروزهای رنگ نشان دهنده ساخته شدن بنا در دوره قاجاریه است . به طور کلی فرم این بنا متناسب با کاربری آن است وجود منارههای بلند در دو سو ، اشاره به در ورودی دارد و ابهت و شکوه بنا را میرساند . وجود یک مکان انتظار ، استقلال اتاق کار اصلی و وجود دید به کل سایت از اتاق اصلی ( تالار آیینه ) از جمله این موارد است و به این ترتیب حس خلاء و سردرگمی و بیتوجهی در این بنا به وجود نخواهد آمد .